De zieke en verziekte arbeidsmarkt in Nederland

Dit artikel had ik begin maart (voor de corona-lockdown) op wat taaldingetjes na afgerond. Het kwam voort uit irritatie over de plannen van D66 om goedkope tijdelijke arbeidskrachten uit Afrika te gaan halen.
Ingehaald door de actualiteit. Onderaan een stuk over de corona-hulp van de overheid voor de arbeidsmarkt.

Het bedrijfsleven vindt dat er een tekort aan goedkope tijdelijke arbeidskrachten is. Nou is dat niet nieuw, het bedrijfsleven vindt dat ALTIJD. Het is simpel op te lossen. Meer betalen, fatsoenlijke arbeidscontracten of stoppen met activiteiten die niet voldoende opleveren.

Goedkoop
Een minimumloon instellen en verder over laten aan de markt lijkt mij. Toch denkt de overheid dat het nodig is om het bedrijfsleven tegemoet te komen met onbegrijpelijke voordelen:

  • LIV-regeling. Subsidie voor elke werknemer die het minimumloon verdient. Loonsverhoging zit er voor deze arbeidskrachten dankzij deze regeling niet in.
  • A1-verklaring. Werkgeverspremies voor arbeidsmigranten kunnen via een constructie betaald worden in het land van herkomst. Waar ze een stuk lager zijn dan hier.
  • ET-regeling. Huisvesting voor arbeidsmigranten mag als onbelaste vergoeding van het loon afgetrokken worden. Waardoor er woekerprijzen aan deze arbeidsmigranten gevraagd kan worden en er minder werkgeverspremie hoeft te worden betaald.
  • Er zijn subsidies om de werkgelegenheid te bevorderen.
  • Er worden afspraken gemaakt met grote bedrijven om minder of geen winstbelasting te betalen om te voorkomen dat ze (op papier) naar elders verhuizen.
  • Gemeentes lokken bedrijven en investeren in infrastructuur om de werkgelegenheid te bevorderen.
  • Gemeentes leveren uitkeringsgerechtigden, die "gratis" moeten werken om werkervaring op te doen.

Arbeidscontracten
Vast is in Nederland heel vast. Het MKB wordt opgezadeld met verantwoordelijkheden die de overheid zou moeten uitvoeren: Twee jaar doorbetalen bij ziekte of arbeidsongeschiktheid: Ontslagbescherming en transitievergoeding. Het is niet voor niets dat bedrijven failliet gaan en doorstarten om van hun dure en/of overtollig personeel af te komen en van elk maasje in de wet gebruik maken om iemand maar niet vast aan te nemen. Zodat ze bij economische tegenwind of ziekte de loondoorbetaling kunnen afschuiven: Bij payrollers naar het payrollbedrijf, bij zzp-ers naar de zpp-er zelf en bij uitzendkrachten naar het UWV.
In plaats van te zorgen dat álle werkenden een fatsoenlijk en gelijkwaardig arbeidscontract krijgen (met een redelijke opzegtermijn in plaats van ontslagbescherming en met een veel kortere periode waar ziekte wordt doorbetaald) dringt de overheid vaste contracten op. Met als gevolg dat het aantal zzp-ers toenam:
  • WWZ. De Wet Werk en Zekerheid heeft ervoor gezorgd dat de vaste inval-, oproep- en seizoenskracht is verdwenen. Deze vaste flexibele arbeidscontracten mogen niet meer. Met een grote ontslaggolf in met name het onderwijs en de zorg tot gevolg. Werknemers kwamen terug als zzp-er, uitzendkracht of via payroll.
  • WAB. De Wet Arbeidsmarkt in Balans. Vast wordt gestimuleerd door een klein beetje korting op werkgeverspremies en een kleine versoepeling van het ontslagrecht. Onbeperkt tijdelijk via payroll mag niet meer. Tijdelijke contracten krijgen meer rechten. Flexcontracten worden wederom iets minder flex. Waardoor de zzp-er nóg aantrekkelijker wordt voor een werkgever.

Sociale zekerheid
We mogen wel concluderen dat de arbeidsmarkt momenteel ziek is: Honderdduizenden arbeidsmigranten worden in ons land uitgebuit. Honderdduizenden zzp-ers hebben een verkapt dienstverband en zijn niet verzekerd voor ziekte en arbeidsongeschiktheid. Er is een tekort aan leraren en een overschot aan coaches. Voor parttimers in de laagbetaalde sectoren en uitkeringsgerechtigden loont het vanwege het wegvallen van toeslagen niet om enkele  uren (extra) te werken. En wat doet de overheid?
  • De zzp-er aanpakken! Niet alleen de onverzekerde zzp-er die liever via een arbeidscontract zou willen werken en die moet concurreren met arbeidsmigranten, studenten, scholieren, uitzendkrachten, vrijwilligers en tewerkgestelden met een uitkering. Ook de verzekerde zzp-er die altijd zzp-er is geweest wordt aangepakt.
  • Met als toppunt van idioterie D66 die goedkope tijdelijke arbeidskrachten uit Afrika wil gaan halen. Nog meer concurrentie op de arbeidsmarkt. Nieuwe arbeidskrachten die uitgebuit gaan worden en mogen vertrekken zodra ze niets meer opleveren.

Onrendabele activiteiten
In veel sectoren zie je momenteel dat men elkaar kapot concurreert op prijs.
Kijk naar waar veel laagbetaalde 'flexers' werken en je ziet de bedrijfsactiviteiten die weinig opleveren. De vraag is of we dit allemaal moeten willen:
  • Distributiecentra. Gratis verzenden en retourneren waardoor bij sommige bedrijven tot 50% retour komt. Voor elven besteld, de volgende dag in huis waardoor er 's nachts gewerkt moet worden.
  • Bezorging. Drie trappen op met die zware doos, niemand thuis, weer niks verdiend. Haalde je vroeger zelf bij de dichtst bijzijnde Chinees of snackbar je eten op of op de terugweg van je werk. Tegenwoordig wordt er besteld daar waar het het goedkoopst of lekkerst is. Afstand en dat het extra stevig en geïsoleerd verpakt moet worden doet er niet toe.
  • Kassen met arbeidsintensieve producten als champignons.
  • Slachterijen met erbarmelijke werkomstandigheden.
Moet je eens kijken hoeveel minder arbeidskrachten er nodig zijn als verzenden, bezorgen en retourneren niet meer gratis zijn voor de consument.
Moet je eens kijken hoeveel minder er geëxporteerd wordt en hoeveel minder er weggegooid wordt als in de prijzen fatsoenlijke arbeidskosten worden doorberekend.

Tot zover het artikel van vóór de corona-lockdown. Inmiddels steunt de overheid de arbeidsmarkt met deze 2 regelingen:
NOW-regeling; een tegemoetkoming in de loonkosten voor werkgevers om te voorkomen dat ze omvallen en werknemers hun baan kwijtraken.
TOZO-regeling; ondersteuning tot bijstandsniveau voor zelfstandigen wier inkomen tot onder dit niveau is gedaald door de corona-crisis.

In praktijk betekent dat voor degenen wiens werk weg valt:
  • Dat de meeste tijdelijke werknemers per direct ontslagen zijn. De NOW is weliswaar ook voor werknemers waar de loondoorbetalingsverplichting niet voor geldt, maar de werkgever moet 100% doorbetalen om in aanmerking te komen voor een gedeeltelijke vergoeding ervan.
  • Dat de (schijn)zelfstandigen een (aanvullende) uitkering tot bijstandsniveau kunnen aanvragen.
  • Dat de werknemer in vaste dienst zijn salaris volledig doorbetaald krijgt van zijn werkgever die daar een tegemoetkoming van de overheid voor ontvangt.

Coronatijd...
Zorgmedewerkers moeten een extra tandje bijzetten en raken toeslagen kwijt. Flexwerkers worden ontslagen. ZZP-ers wier inkomsten zijn weggevallen krijgen een aanvullende uitkering tot bijstandsniveau. En werknemers in vaste dienst krijgen gesubsidieerd met belastinggeld hun volledige salaris doorbetaald.

De NOW-regeling is bedoeld om te voorkomen dat bedrijven door de verplichte loondoorbetaling omvallen. De overheid heeft geen voorwaarden aan deze subsidie verbonden. Bedrijven die voldoende reserves zouden moeten hebben en bedrijven die geen belasting betalen in Nederland kunnen er ook aanspraak op maken. Zo krijgt Booking.com, kampioen belastingontwijking, 90% van de loonsom voor 5500 medewerkers gesubsidieerd terwijl ze miljarden uitgekeerd hebben aan de aandeelhouders.

Voor 1,5 miljoen werknemers wordt inmiddels steun verleend via de NOW. Dat zijn er ruim 3x zoveel als bijstandsgerechtigden. Ik durf niet eens een inschatting te maken van hoeveel geld daarmee gemoeid gaat omdat het salarissen tot een maandloon van € 9.538 (!) betreft.
De schulden die hierdoor ontstaan zullen opgebracht moeten worden door bedrijven die wél belasting betalen en de werkenden. En dan met name de jongere werkenden; de vakkenvullers, studenten en ontslagen flexwerkers van nu.

Wellicht beste overheid is de tijd gekomen dat:
  • De loondoorbetalingsverplichting van 100%, de ontslagbescherming en de transitievergoeding in crisistijd niet geldt. Dan vallen bedrijven minder snel om.
  • Dat bedrijven die geen of nauwelijks belasting betalen geen aanspraak kunnen maken op, kuch, belastinggeld.
  • De NOW-regeling gebaseerd is op het minimumloon.
  • Het toeslagencircus wordt afgeschaft.
  • Dat er in crisistijd een tot het sociaal minimum aanvullende uitkering voor iedereen komt. Noem het basisinkomen. Noem het uitkeerbare heffingskorting. Noem het corona-toeslag.

Tot slot:
Het is mooi om te zien hoe fatsoenlijke, belastingbetalende ondernemers proberen er het beste van te maken en creatieve dingen bedenken om toch nog wat omzet te maken.
Het is afgrijselijk om te zien hoe belasting-ontwijkende toko's als eerste de tent dichtgooiden om voor de maximale tegemoetkoming NOW in aanmerking te komen.
Het volgende stukje gaat over het bedrijfsleven en corona.