De crisis volgens Artoek

Geld moet rollen.
Geld is een ruilmiddel.
De huidige crisis wordt wel geldcrisis genoemd. Omdat geld minder rolt. Omdat geld meer functies dan alleen ruilmiddel heeft gekregen. Omdat het vertrouwen in geld gedaald is.

Goedkoop
Vroeger was "goedkoop is duurkoop".

Hier wordt een vogeltje van € 0,35 gerepareerd.
Een nieuwe kopen bij de Action is voordeliger.

Dan was iets minder goed afgewerkt, werd er margarine i.p.v. echte boter gebruikt, versleet iets sneller, ging het sneller kapot of verkleurde het in de was.
Tegenwoordig betekent goedkoop dat iemand anders de rekening betaalt.
Die spijkerbroek van € 15,-, waar minimaal 3 uur naaiwerk in zit. Die goedkope champignonnetjes. Die plofkip. Of die schoenen die op internet € 10,- goedkoper zijn maar die je, voor je ze bestelt, even past in de winkel waar de verkoper 2x voor je naar het magazijn moet lopen. Die afgeprijsde kast in de opheffingsuitverkoop. Groupondeals waar ondernemers failliet op gaan.
* Als men niet meer bereid is te betalen wat het kost verliest geld zijn waarde als betrouwbaar ruilmiddel.

Gratis
Voor wat hoort wat. Met gratis ontstaat geen evenwicht. Gratis is bedoeld om iemand te laten kennismaken met een product of dienst, in de hoop dat hij het koopt. Of er reclame voor gaat maken.
Met de komst van internet lijkt het alsof veel gratis is. Nieuws. Inspiratie. Kennis. Beelden, teksten en muziek worden massaal gedeeld zonder dat de credits bij de makers terechtkomen. De freeprintables, gratis apps, e-books en tutorials vliegen je om de oren.
Veel diensten worden gratis aangeboden. Voor de eer, voor de naamsbekendheid of omdat het hobby is. Òf omdat geld verdienen gewoon niet (meer) hoeft. Terwijl een ander er wèl zijn brood mee moet verdienen.

Met gratis ontstaat er een ongezonde claimcultuur. Ik heb er toch recht op? Over plichten hoor je ze niet. Liever een rollator claimen waar ze recht op hebben dan dankjewel te moeten zeggen voor de rollator van de overleden buurman. De koperdief die wel móet stelen, want het loontje dat hij krijgt van de sociale dienst is niet voldoende om zijn 3 katten eten te geven. De man die klaagt in de krant dat hij pas AOW krijgt per 1 januari terwijl hij 30 december 65 jaar wordt.

Een wereld waar alles gratis is levert een maatschappij op van mensen die alleen maar nemen. Consumeren. Halen. Niet brengen.
* Het geld rolt maar 1 kant uit.

Verspilling
"Wat me het meest ergert is niet dat er armen en rijken bestaan, het is de verspilling." zei Moeder Theresa ooit.
Gratis dingen wil je hebben ómdat ze gratis zijn. Goedkope dingen koop je soms omdat ze zo goedkoop zijn. Soms koop je meer dan je van plan was vanwege de lage prijs. Een kapotte rits van een laars (laten) vervangen? Nieuwe zijn goedkoper. Met goedkoop en gratis consumeer je meer. Met overgewicht als gevolg. Een overvol huis. Ongebruikte, ongenuttigde producten die in de vuilnisbak belanden. Een groeiende afvalhoop. Moet je op een regenachtige Koninginnedag eens kijken wat er halverwege de dag al in de containers ligt.
Goedkoop en gratis leiden tot overconsumptie. Mensen kopen teveel en hebben niets meer nodig. Men moet steeds harder schreeuwen ~van geluk~ om nog klanten te trekken. Alle aandacht gaat naar de marketing. Producten worden tegelijkertijd, opdat de moeizaam verkregen klant niet wegloopt naar de concurrent, zo scherp mogelijk geprijsd. Dat gaat ten koste van de kwaliteit, de productie-omstandigheden èn de winstmarge.
Bedrijven beconcurreren elkaar momenteel kapot met gratis, kortingen en goedkope prijzen. Dit jaar hing de kerstkleding half november al afgeprijsd in de winkels. Omdat niets verkopen een nog groter verlies oplevert.
* Verspilling kost geld.

Banken
Banken hebben het mogelijk gemaakt om boven je stand te leven. Meer uit te geven dan je hebt of ooit zult hebben.
Plof-hypotheken waardoor je dat te dure huis ineens wèl kon kopen. Waardoor de huizenprijzen gigantisch stegen. Met de dramatische ineenstorting van de huizenmarkt als gevolg. Mensen die gedwongen hun huis moeten verkopen.
Leningen verstrekken aan mensen die dat nooit kunnen terugbetalen.
Leningen verstrekken om mee te beleggen. 5% rente betalen en, in het ongunstigste geval, 8% rendement behalen, maar hoogstwaarschijnlijk veel meer. Totdat ook die zeepbel knapte.
* Geld is een ruilmiddel. Niet iets wat vanzelf groeit. Of waar je meer van kunt uitgeven dan je hebt.

Nederland is een land van goedkoop en gratis. De zegeltjes-plak-cultuur. Nergens zijn de supermarktprijzen zo laag. Liever een kiloknaller dan een (h)eerlijk stukje vlees van 100 gram per persoon. Altijd maar weer proberen voor een dubbeltje op de eerste rang te zitten.

Mijn boodschap voor 2013;

• Negeer gratis. Doe geen dingen gratis waar een ander zijn brood mee moet verdienen. Verlang geen dingen gratis. Voor wat hoort wat.
• Betaal een gezonde prijs voor diensten en producten. Als je ondernemer bent, vraag een gezonde prijs voor je diensten en producten.
• Koop niet meer dan je je kunt veroorloven. Koop niet meer dan je nodig hebt.
• Geld moet rollen. Geef niet minder uit dan voorheen, maar besteed het bewuster. Duurzamer. Ga voor kwaliteit, niet voor kwantiteit. Beknibbel niet op productie-omstandigheden of het milieu. Laat eens iets repareren ook al kost dat evenveel als nieuw kopen. En gun de verkoper zijn winstmarge.
• Geld is een ruilmiddel. Geen oppotmiddel. Of iets wat je door niets doen kunt laten groeien. Geld moet rollen. Als je "teveel" hebt, investeer! Of koop grond, goud, kunst o.i.d. Of help iemand in nood.

Iemand nog een fair trade gemaakt carnavalspakje nodig voor het naderende seizoen? Verkleedwinkel Artoek verkoopt verkleedkleren van goede kwaliteit voor een gezonde prijs. Zonder gratis verzenden!

Leestips
Houd je maar eens staande in de wereld van gratis: "Voor nul cent naar de studio komen" Ingeborg Beugel.
Te lui zijn om te werken. In Nederland kan dat: Een koperdief met 3 katten.
Koop eens iets anders dan katoenen wegwerpkleding. Hennep of brandnetel. Want goedkope kleding bestaat niet.
"Prima, fijne, veilige hypotheken werden op advies van de bank overgesloten naar een aflossingsvrije variant, desgewenst gecombineerd met een beleggingshypotheek. Wie niet meedeed was een bangebroek" Marieke Henselmans.

Update 4 januari 2013
1. Prachtige documentaire van Tegenlicht; Het brein van de bankier.
2. Prachtige tweet waaruit blijkt dat consumenten zich anders gaan gedragen bij gratis. Een kabeltje bestellen van € 1,-, daar betaalt iemand anders, in dit geval de ondernemer, de rekening van.

3. Er vallen mensen over gratis in dit artikel (gelukkig ook heel veel niet). Ik wil nogmaals benadrukken dat ik met die term het gratis bedoel waaruit verspilling, een ongezonde claimcultuur en onrecht ontstaat. Het denken dat alles op internet van iedereen is. Sites als Froot die complete artikelen incl. 42 foto's overnemen, weliswaar de bron helemaal onderaan vermelden maar ondertussen de reclame-inkomsten opstrijken. Er zal bewuster omgegaan moeten worden met gratis. En ik heb het hier echt niet over bloggen, foto's delen, vriendendiensten, helpen, vrijwilligerswerk of whatever. Alsof ik zelf nooit iets onbaatzuchtig doe. Tsssssk.